Większość ludzi w ciągu swojego życia miewa różne dolegliwości somatyczne. W naszym społeczeństwie pojawia się wiele chorób. Nie zawsze jednak zastanawiamy się nad różnorodnymi przyczynami dolegliwości. Przyczyny objawów chorobowych mogą być bardzo zróżnicowane i nie wynikają jedynie z czynników biologicznych.

Model bio-psycho-społeczny choroby

Od dawna w naukach medycznych mówi się o modelu biopsychospołecznym choroby. Oznacza to, iż w chorobach somatycznych należy brać pod uwagę nie tylko aspekt biologiczny, ale również ten społeczny i psychiczny. Obecnie podkreśla się nie tylko wpływ genetyki, ale również środowiska i trybu życia. Oprócz tego, wiele schorzeń somatycznych (cielesnych) ma swoje źródło w psychice np. w nierozwiązanych konfliktach wewnętrznych, emocjonalnych. W takim przypadku mamy do czynienia z dolegliwościami psychosomatycznymi.

Co może być przyczyną?

Jedną z istotnych przyczyn dolegliwości psychosomatycznych może być chroniczny stres. Stres powoduje zwiększenie poziomu glikokortykosteroidów we krwi np. kortyzolu, który m.in. podwyższa poziom glukozy i zwiększa ciśnienie krwi. Kortyzol wzmacnia też działanie pozostałych hormonów stresu – adrenaliny i noradrenaliny – wszystko po to, aby organizm miał więcej energii, by poradzić sobie z bodźcem stresowym. Jednak, kiedy stres jest długotrwały, poziom kortyzolu staje się zbyt wysoki. W konsekwencji może to powodować m.in. problemy z tarczycą, nadciśnienie, bezsenność czy osłabienie odporności organizmu.

Ponadto, znaczna ilość dolegliwości dermatologicznych ma swój związek z psychiką, gdyż układ nerwowy oraz skóry są od siebie zależne. Mają wspólne – ektodermalne pochodzenie. Pod wpływem stresu pojawia się także większa ilość substancji neuropeptydowej P, co ma swój udział w reakcjach zapalnych i nasileniu świądu np. w przypadku atopowego zapalenia skóry czy łuszczycy.   

Osoby o zwiększonym ryzyku zachorowalności na choroby psychosomatyczne to osoby z podatnością na stres, jak również takie, które przejawiają trudności z rozpoznawaniem i wyrażaniem swoich emocji np. osoby z aleksytymią. Ponadto czynnikami wspomagającymi rozwój choroby psychosomatycznej może być niskie poczucie własnej skuteczności i wewnątrzsterowności oraz skłonność do reagowania na stres gniewem, wrogością, depresją lub lękiem.

Do chorób psychosomatycznych zaliczane są m.in.:

• choroby skórne np. trądzik, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, świąd idiopatyczny, przewlekła pokrzywka, łysienie plackowate, egzema
•  astma
•  wrzody żołądka, wrzodziejące zapalenie jelita grubego
•  nadczynność tarczycy
•  nowotwory
•  cukrzyca
•  reumatoidalne zapalenie stawów
•  zaburzenia snu
•  nadmierne pocenie się 
•  nadciśnienie

Niektóre z chorób mogą mieć ścisłe podłoże psychiczne, a część z nich – uwarunkowanych biologicznie może być modyfikowane przez czynniki psychologiczne. Dlatego też niezwykle istotne jest holistyczne podejście, które pozwala na poszerzenie spojrzenia na problematykę chorobową. Stres bywa też często mechanizmem dodatkowym, który wyzwala chorobę u osoby na nią podatną np. z przyczyn genetycznych. Osoba obciążona genetycznie w kierunku danej choroby ma większe ryzyko zachorowania na chorobę, wówczas gdy unika dbania o zdrowy tryb życia oraz w przypadku kiedy pojawią się stresory, które wspomogą rozwój choroby. W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania na choroby psychosomatyczne ważna jest szczególna dbałość o profilaktykę obejmującą zarówno ciało jak i psychikę.

 Zarówno w przypadku profilaktyki jak i procesu leczenia w zakresie farmakoterapii, ważne jest aby zadbać również o dostęp do pomocy psychologicznej obejmującej m.in. pracę z ciałem, trening rozpoznawania, nazywania i radzenia sobie emocjami, ekspresję emocji, przyjrzenie się własnym przekonaniom i ich wpływowi na własne funkcjonowanie oraz włączającą indywidualny dobór strategii wspomagających radzenie sobie ze stresem.