Istnieje kilka rodzajów psychoterapii, które bazują na różnych metodach i podejściach. Dziś o tym, czym charakteryzuje się terapia poznawczo-behawioralna.
Metoda oparta na dowodach naukowych
Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest metodą evidence-based, czyli metoda opartą na dowodach naukowych. Jej skuteczność jest potwierdzona licznymi badaniami w przypadku wielu zaburzeń takich jak np. zaburzenia emocjonalne, zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe, fobie, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i wiele innych. Skuteczność metod psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest stale weryfikowana, co pozwala na zaproponowanie osobom zgłaszającym się na psychoterapię metod, które przekładają się na poprawę funkcjonowania i większe poczucie dobrostanu.
Metoda ukierunkowana na konkretne cele
Terapia poznawczo behawioralna jest ukierunkowana na konkretne cele, które stawiane są wspólnie na początku terapii, po określeniu trudności z jakimi się zmaga dana osoba. Pozwala to obrać odpowiedni kierunek, zaproponować odpowiednie ćwiczenia i zmierzyć późniejsze efekty terapeutyczne – na jakim etapie jesteśmy w terapii i czego jeszcze potrzeba, aby być bliżej założonego celu terapeutycznego.
Metoda, która uczy rozpoznawania mechanizmów funkcjonowania, dostarcza wiedzy i konkretnych narzędzi radzenia sobie.
W terapii poznawczo behawioralnej sprawdzamy w jaki sposób nasze myśli, emocje i zachowania wzajemnie na siebie wpływają.
Przyglądamy się temu, ponieważ jedna sytuacja może być zinterpretowana na wiele różnych sposobów. To, jak interpretujemy dane wydarzenia zależy m.in. od przekonań, które mamy, a które też stworzyły się na drodze wcześniejszych doświadczeń. Na terapii ważny jest trening tego, w jaki sposób można inaczej spojrzeć na daną sytuację – szukamy sposobu, który jest bardziej oparty na faktach, a nie na naszych przypuszczeniach.
Na przykład, kiedy dzwonimy do kogoś dla nas ważnego i ta osoba kolejny raz nie odbiera, każdy z nas może mieć różne interpretacje, a co za tym idzie – różne emocje.
Przykładowo, jedna osoba może pomyśleć: „Nie odbiera, bo już nie jestem dla niej ważny” – w takiej sytuacji może pojawić się smutek.
Inną interpretację byłoby „Nie odbiera, bo ma mnie w nosie i mnie lekceważy” – tutaj może pojawić się złość.
„Nie odbiera, bo coś jej się pewnie stało, może miała wypadek” – Ta z kolei interpretacja jest prostą drogą do emocji lęku.
Inne interpretacje to: „Nie odbiera, bo zapomniała włączyć głos telefonu po spotkaniu i nie słyszy dźwięku” itd. Jak widzimy, interpretacje mogą być bardzo różne i to, w jaki sposób myślimy o danej sytuacji może sprawiać, że mamy właśnie takie, a nie inne emocje. W konsekwencji tego, zachowujemy się w jakiś konkretny sposób, który może być bardziej korzystny, bądź mniej.
Na terapii przyglądamy się temu jakie sposoby funkcjonowania są dla danej osoby korzystne, a które dobrze byłoby zmodyfikować, żeby nie powodowały takiego cierpienia i zbliżały do ulepszenia codziennego funkcjonowania.
Wiele zależy od tego, jakie znaczenia przypisujemy danym sytuacjom. Zastanawianie się nad tym, pozwala dostrzec wewnętrzne przekonania, które mamy utrwalone i poprzez które postrzegamy świat. Przekonania mogą być dla nas pomocne lub takie, które uniemożliwiają nam funkcjonowanie w zdrowiu psychicznym.
W naszych myślach często pojawiają się zniekształcenia poznawcze, które sprawiają, że nasze interpretacje wydarzeń idą w kierunku, który bywa oparty na naszych przypuszczeniach, a nie na faktach. Może to być źródłem wielu trudnych dla nas emocji i nieść negatywne konsekwencje np. w relacjach, w obszarach naszych działań, motywacji, czy dążeniu do postawionych sobie celów.
Na terapii poznawczo-behawioralnej przyglądamy się temu, w jaki sposób myśli, emocje i zachowanie wzajemnie na siebie wpływają i jakie ma to konsekwencje. Dzięki temu, że poznajemy indywidualny mechanizm działania, możemy zmodyfikować go w taki sposób, aby nie pogłębiał cierpienia.
Metoda, która łączy obszar emocji, myśli, i zachowania
Ważne tutaj są także emocje. Sesje terapeutyczne przeznaczone są również na spotkanie z własnymi emocjami, lepsze ich zrozumienie i trening radzenia sobie z nimi tak, aby były dla nas pomocą i informacją, a nie czymś na co patrzymy jako zagrażające i niebezpieczne i od czego musimy uciekać.
Terapia poznawczo-behawioralna, oprócz pracy poznawczej, która obejmuje przyglądanie się i trening w obszarze myśli, przekonań oraz pracy z emocjami, jest oparta na części behawioralnej, czyli skoncentrowanej na zachowaniu. Na terapii, jak i między sesjami w warunkach życia codziennego, wykonujemy różne ćwiczenia, które pomagają usprawnić pewne umiejętności np. dotyczące komunikacji, stawiania granic, lepszego radzenia sobie w poszczególnych trudnych dla danej osoby sytuacjach.
W terapii poznawczo-behawioralnej ważna jest także relacja terapeutyczna oparta na współpracy i partnerstwie. Terapia poznawczo-behawioralna bierze pod uwagę obszar myśli, emocji i zachowania, które wzajemnie na siebie wpływają. W terapii przyglądamy się również sytuacjom, które dana osoba doświadczyła, a w których powstały poszczególne przekonania.
Ważnym elementem tego rodzaju terapii jest także psychoedukacja, a więc dostarczenie danej osobie wiedzy psychologicznej m.in. na temat mechanizmów funkcjonowania, metod i zastosowanych narzędzi tak, aby dana osoba po skończonej terapii mogła skorzystać ze zdobytej wiedzy i wytrenowanych umiejętności w codziennym życiu. Psychoterapia ta, dostarcza narzędzia i opiera się na trenowaniu umiejętności podczas terapii oraz pomiędzy sesjami. Regularny trening i praca własna są istotnym elementem, który podnosi skuteczność psychoterapii.
